Hollanda’nın 1648 yılında Lek Nehri üzerindeki sel önleyicileri onarmak için çıkardığı bu tarihi tahvil, 375 yıldır faiz ödemeye devam ediyor. Bugün Yale Üniversitesi’nin koleksiyonunda yer alan bu eşsiz belge, yalnızca bir finansal araç değil, aynı zamanda uzun vadeli borçlanma tarihinin yaşayan bir sembolü. Hollanda’nın ekonomik başarısını ve finans dünyasındaki öncülüğünü gözler önüne seren bu tahvilin hikayesine yakından bakalım.
Tahvilimiz Lek Nehri üzerindeki sel önleyicilerin onarımını finanse etmek amacıyla Hoogheemraadschap Lekdijk Bovendams (kabaca Hollanda’nın DSİ’si diyebiliriz) tarafından çıkarılmış. Şu an Yale Üniversitesi’nin mülkiyetinde bulunan bu tahvil, 2003 yılında Yale Üniversitesi tarafından satın alınmış ve finans tarihine ait arşiv değeri için korunmakta. Üniversite, periyodik olarak faizini tahsil etmek için bir görevliyi Hollanda’ya göndermektedir. Biriken bu faizin tahsilinin, tahvilin uluslararası finans sisteminin işleyen bir parçası olarak varlığını sürdürmesi bakımından sembolik bir anlamı vardır.
Tahvil Nedir ve Nasıl Çalışır?
Tahvil, devlet veya şirketler tarafından çıkarılan borçlanma araçlarıdır. Diyelim ki bir devlet veya büyük bir şirket yapacakları bir yatırıma para lazım olduğu için borç almak istiyor. Belirli koşullar (tutari vade, faiz oranı vd) belirleyerek bizden borç alıyorlar ve karşılığında bize “tahvil” veriyorlar.
Tahvili aldığında:
- Devlet/şirket senden 1000 TL borç alıyor
- Sana diyor ki “2 yıl sonra bu parayı geri vereceğim”
- Hatta bu parayı kullandığı için sana her 6 ayda bir belli miktar faiz ödüyor
- 2 yılın sonunda da 1000 TL’ni geri veriyor
Yani tahvil aslında bir nevi “borç senedi” gibi. Sen paranı veriyorsun, onlar da sana:
- Düzenli olarak faiz ödüyor
- Vadesi gelince ana paranı geri alıyorsun
- En güvenli tahvil devlet tahvilidir çünkü devletin borcunu ödememe ihtimali çok düşüktür.
Üstelik tahvili başkasına satma şansın da var.
Sonsuz Tahvil Nedir? Hollanda’dan 375 Yıllık Bir Örnek
Bu tahvil, sonsuz bir tahvil (perpetual bond) olarak adlandırılıyor, yani ihraççı, faizi (aksi bir durum olmadıkça, mesela konumuz itibariyle hollanda yerle yeksan olmadıkça ya da ihraç edilen tahvillerin tamamı piyasadan yitip gitmedikçe) sonsuza dek ödemekle yükümlü.
Yazımıza konu tahvilin dünya genelinde bilinen sadece beş örneği olduğu söyleniyor.
Yale Üniversitesi’nin elindeki tahvil, keçi derisine yazılmış ve 15 Mayıs 1648’de Bay Niclaes de Meijer’e “1.000 Carolus Guilder’lık” bir miktar için verilmiş. Tahvil, sahibine ebediyen %5 faiz ödeyecek şekilde tasarlanmış, ancak 17. yüzyılın ilerleyen dönemlerinde bu oran önce %3,5’e ve ardından %2,5’e düşürülmüş. Nama yazılı olmayan bu tahvil vadesi geldiğinde elinde bulunduran kişice tahsil edilebilmektedir.
Tahvil, başlangıçta 1.200 Hollanda guilderı üzerinden yıllık %5 faiz öderken, enflasyon ve kur değişikliklerinin etkisi nedeniyle, bugün itibariyle yıllık faiz getirisi yaklaşık 15 Euro’ymuş.
Tarihsel Bir Hazine
Tahvil, bu düşük ödeme miktarına rağmen tarihsel bir hazine niteliğindedir demek yanlış olmaz. Uzun vadeli borç finansmanının tarihini ve tahvillerin finansal sistemdeki önemli rolünü vurgulamaktadır. Ayrıca, bu tahvil Hollanda’nın tarihine dair bir semboldür. Hollanda, tarih boyunca sıklıkla sel felaketleriyle baş etmek zorunda kalmış ve bu tahvil, Hollanda’nın büyük ekonomik refah dönemi olan Hollanda Altın Çağı sırasında çıkarılmış (1581-1672).
Hollanda, bu dönemde kültürel ve ekonomik anlamda büyük bir gelişim yaşadı ve küresel ticaret ve finansın öncüsü haline geldi. Bu dönemde tahvil ve hisse senedi gibi yeni finansal araçlar geliştirilerek ekonomik büyümeye katkı sağlandı. (EU4 oyuncuları bu kısmı onaylayacaklardır)
Yale Üniversitesi Finans Tarihi Koleksiyonu ayrıca Dutch East India Company (Hollanda Doğu Hindistan Kumpanyası) tarafından 1622 civarında çıkarılan bir tahvili de içerir, ancak bu belge artık faiz ödememektedir. Bu tahvil, modern şirketlerin ilk örneği olan Dutch East India Company tarafından çıkarılmış ve tıpkı diğer tahvil gibi finans dünyasının tarihinde önemli bir yere sahiptir.
Sonuç
Dünya finans tarihinde benzersiz bir yer tutan bu tahvil, 375 yıldır ödediği faizle hem bir finansal araç hem de tarihsel bir belge olarak ayakta kalmaya devam ediyor. Dünya finansının evrimini yansıtan bu tahvil, aynı zamanda Hollanda’nın zorlu tarihini ve ekonomik yükselişini sembolize ediyor. 17. yüzyılın finansal inovasyonlarının bir parçası olan bu tahvil, finans dünyasındaki uzun ve etkili bir geçmişi temsil ediyor.
