Dune nelerden esinlendi?
Dune nelerden esinlendi? Dune’un Star Wars ya da Game of Thrones gibi kendi türünün klasiklerine ilham olduğunu bizzat yaratıcılarının ağzından duyduk. Frank Herbert’inse Dune’u yaratırken, bir araştırma yazısı yazmak için gittiği Oregon’daki kumullarından esinlendiği ifade ediliyor. Kumullar tek başına Herbert’e o kocaman kitabı yazdırmamıştır tabii, ama olayın bir boyutunu teşkil ederek bir çıkış noktası olmuştur.
Kitabı okuduğumuzda Herbert’in dönemin politik ve ekonomik olaylarından etkilendiğini, Dune’un 600 küsür sayfalık ilk cildinin alegorisinde baharat melanjının petrol, CHOAM’ın OPEC (Organization of the Petroleum Exporting Countries ya da Petrol İhraç Eden Ülkeler Birliği), Arrakis’in de bizzihati ortadoğu olduğunu (olabileceğini) az çok anlayabiliyoruz. Dune ile ilgili daha fazla detay için şuraya göz atabilirsiniz: Dune hakkında bilmeniz gereken herşey
Frank Herbert’in Dune’u kaleme alırken kullandığı temalar ve esin kaynaklarını kabaca 4 başlık altında toplayabiliriz:
Ortadoğu politikaları
Daha detaya girersek, günümüzde halen dünyanın en büyük petrol üreticilerinden olan, ancak uygulanan ambargolar sebebiyle bu petrolün ekmeğini yiyemeyen İran’ın, 1950’lerin başında BP (evet bildiğimiz BP, British Petroleum) ve tüm diğer yabancı petrol firmalarını ülkeden kovup petrol üretimini devletleştirmesinin yankılarının o zamanlar henüz yazım sürecinde olan (ilk baskısını 1965 yılında yapmış) Dune üzerinde ne kadar etkisi olmuştur acaba? Ya da bu kamulaştırma operasyonunun altında imzası olan dönemin İran başbakanının İngiliz ve Amerikan istihbarat teşkilatlarının tezgahladığı bir darbe ile görevinden alınmasının? Üstüne İran Şahı’nın memleket idaresindeki yetkilerinin katmerlendiği despotik bir sürece girilmesinin? Ve ardından petrol üretiminin süratle özelleştirilmesinin?
Ekoloji
Bununla birlikte Frank Herbert’in yüksek ekolojik hassasiyetleri olduğunu, bu konuda çeşitli kurumlarda dersler verdiğini, danışmanlık yaptığını okumuştum. Hatta yazının başında da belirttiğim gibi Dune’un ilhamını bu alanda yaptığı araştırmalar esnasında yakalamıştı. Belki de romanda gezegenbilimci Liet Kynes olarak geçen karakter bizzihati Frank Herbert’in kendisidir. Hatta Herbert’in romanın ilk taslaklarında hikayenin ana karakteri olarak Kynes’i seçtiği ancak bu karakter üzerinden yeterince etkin, hikayenin sürükleyiciliğini destekleyecek çatışma oluşturamadığı için Paul üzerinden yeni bir hikaye yarattığı, Kynes’in hikayesini arkaplanda anlattığı söyleniyor.
Anti-kolonyalizm ve seçilmiş kişi kültü
Yukarıda sıraladığım 2 başlık dışında özellikle 2 eserin isimleri zikredilerek ciddi anlamda Frank Herbert’a Dune’u yazarken esin kaynağı olduğundan bahsediliyor ki bunlar: T. E. Lawrence -ya da bildiğimiz adıyla Arabistanlı Lawrence- a ait, kendisinin de payı olduğu Arap İsyanlarının anlatıldığı Bilgeliğin Yedi Sütunu (Seven Pillars of Wisdom) ve Lesley Blanch’a ait Şeyh Şamil Efsanesi – Cennetin Kılıçları isimli çalışmalar.
Bugün okurken bendenizin ortadoğulu gözlerine bile oldukça egzotik gelen Dune evreni (Dunivers) ve Arrakis gezegeni, yazıldığı dönemde amerikan ve dahi avrupalı okur nezdinde çok daha çarpıcı bir etkiye sebep olmuştur.
