Bu uzun romanı bölük pörçük, uzun aralarla okuduğumdan, kim kimdi, ne neydi hatırlayabilmek, her seferinde önceki sayfalara dönmemek için Dune hakkında bilmeniz gereken herşey adı altında kendime ufak notlar aldım.
Dune serisine karşı oldum olası mesafeliydim. Bilimkurgu okuyarak geçirdiğim ergenlik dönemimde Dune kitap serisinin aşırı bilimsel, teorik, detaylı ve karmaşık olabileceğine dair yersiz bir önyargım vardı. Pas geçtim. Daha sonra kısmen 1984’de çekilen ilk filmi zihnimde yine aynı dönemde çekilen Flash Gordon filminden sahnelerle harmanlayıp hatırlayışım, kısmen de daha sonra izlediğim Jodorowsky’s Dune belgeselinin görselleri sebebiyle Dune’a uzak kaldım. Her iki film de fazla rengarek ve aşırı karikatürize gelmişti.
Neyse ki sonradan Villeneuve’ün Dune’u geldi de olaya vakıf olabildim, yıllardır kitaplık rafında bekleyen tuğlayı (Dune Çöl Gezegeni romanı 612 sayfadan oluşuyor) elime alabildim. Aşağıdaki kendimce hazırladığım Dune hakkında bilmeniz gereken herşey rehberini, seriyi okudukça güncellemeye devam edeceğim.
Dune romanı hakkında bilmeniz gereken herşey:
Dune romanının konusu nedir?
Arrakis gezegeninin önemi nedir?
Baharat melanjı nedir?
CHOAM nedir?
Landsraad nedir?
Uzay Loncası nedir?
Bene Gesserit nedir?
Fremenler nedir?
Sardaukar nedir?
Paul Atreides kimdir?
Dune romanının konusu nedir?
Dune: Çöl Gezegeni romanının özeti:
Hikayemizde bir galaktik imparator var -Padişah İmpartor- ve çeşitli ailelere mensup kralları ve dolayısıyle bilinen evrenin tamamını idare ediyor. O kralların da kendi ülkeleri değil ama kendi gezegenleri -ya da gezegen sistemleri- var. Padişah İmparator, tebaasından olan, potansiyelinden korktuğu ve kendisine olası bir tehdit olarak gördüğü Atreides Hanedanı’ndan Caladan Gezegeni kralı Leto Atreides’i Arrakis Gezegeni’ne -ya da bilinen adıyla Dune’a- atıyor (bkz. atamak).
Arrakis Gezegeni’nin önceki idarecisi olan – Atreides’lerin ezeli düşmanları- Harkonnen’lar da Padişah İmparator Hazretleri’nin emrine uyarak pıllarını pırtlarını toplayıp memleketleri Geidi Prime’a dönüp idareyi Atreidis’lere bırakıyorlar.
Ancak Arrakis Gezegeni, sahip olduğu stratejik önem sebebiyle, öyle kolayca teslim edilebilecek bir gezegen değildir, ve kitabın başında da açık edildiği üzere bu devir teslim aslında Padişah İmparator ve Harkonnen’ların lideri Baron Vladimir Harkonnen’in Atreidislere karşı kurdukları bir komplodan ibarettir
Aptal bir insan olmayan Leto Atreides de bu komplonun farkındadır ve gerekli tüm önlemleri elinden geldiğince alır -aldığını sanır- ancak maalesef ihanetin içeriden ve hatta çok yakınından gerçekleşebileceğini hesaba katmamıştır.
Harkonnenlar,- hesaba katılmayan dahili hainin yardımıyla- Padişah İmparator’un özel birlikleri Sardaukar’ları da yanlarına katarak bir gece ansızın saldırıya geçerler. Netice itibariyle Leto ölür, Atreidis’ler dağılır. Leto’nun varisi olan oğlu Paul, annesi Bene Gesserit rahibesi Jessica ile kaçmayı, gezegenin yerli halkı fremenlere karışmayı başarır. Sonrası, Paul Atreides’in yükseliş hikayesidir. [Başa dön]
Arrakis gezegeninin önemi nedir?
Arrakis Gezegeni kitabın başında bilindiği kadarıyla -ya da görünürde- tamamen çöllerden, kumullardan -Dune- ve çölde yaşayan devasa solucanlardan oluşmaktadır. Ve tabii baharat melanjı denen gezegene özgü bir maddeden. Gezegenin önemi de baharat melanjının tüm evrende sadece bu gezegende toplanabilmesinden ileri gelmektedir. [Başa dön]
Baharat melanjı nedir?
Baharat melanjı denen meretin yaşlanmayı geciktirme, aşırı maruz kalma durumunda gözleri mavi yapma, kullanıldığında bilinci yükseltme ve algı kapılarını açma gibi etkilerinin yanında uzay gemilerinin galaksilerarası seyahatler yapabilmelerini sağlayan hammadde -ya da yakıt- olma gibi bir özelliği daha vardır. LSD + kafein + petrol tek bir maddede bir araya gelmiş gibidir. Bu sebeple, maddi değeri çok çok yüksek olduğundan CHOAM, ve galaktik taşımacılığın başlıca yakıtı olduğundan da Uzay Loncası için hayati öneme sahiptir. Bilinen evrendeki bu en kritik ve büyük 2 kurum için de hayati öneme sahip bu maddenin değeri, pek tabii, paha biçilmezdir. [Başa dön]
CHOAM nedir?
Tam açılımı Combine Honnete Ober Advancer Mercantiles olan CHOAM galaksideki her şeyin (ama her şeyin) alım satımını yapan dev bir şirkettir. Bugünkü Amazon’a benzetilebilir belki. CHOAM’ın yönetim kurulu bizzat Padişah İmparator ve Landsraad üyelerinden oluşur. Bunlar ayrıca CHOAM’da hisse sahibi de olduklarından gelirinden pay alırlar. Bu sebeple hepsinin tek derdi CHOAM’ın ne pahasına olursa olsun daha çok, daha çok ve daha çok kar etmesidir. Ancak CHOAM da, galaksideki her ölümlü gibi, alım satımını yaptığı ürünlerin taşınması noktasında, Uzay Loncası’na mahkumdur. [Başa dön]
Landsraad nedir?
Landsraad, Galaksinin (Atreides ve Harkonnenların da dahil olduğu) asil ailelerinin oluşturduğu bir politik yapıdır. Belki bizim Birleşmiş Milletler’le bağdaştırılabilir. Landsraad, Padişah İmparator ve Uzay Loncası ile Dune evreninin en büyük 3 siyasi güç odağından biridir. Yaptırım ve denetleme gücüyle Padişah İmparator’un sınırsız gibi görünen gücünü dengeler. [Başa dön]
Uzay Loncası nedir?
Uzay Loncası, Dune evreninde uzay taşımacılığını tekele almış devasa bir şirket ve güç odağıdır. Değil kendi halinde takılan krallar, koskoca CHOAM ve hatta hatta Padişah İmparator Hazretleri bile galaktik seyahatlerinde, ve dahi askeri seferlerinde Uzay Loncası’na tabidir -ya da mahkumdurlar mı demeli?-. Lonca götürmüyorum derse kimse bir yere gidemez, taşımıyorum derse hiç bir mal taşınamaz. Ancak doğru fiyat verildiğinde tüm taşımacılık faaliyetlerini sorunsuzca halledecek profesyonelliğe sahiptir. [Başa dön]
Bene Gesserit nedir?
Bene Gesserit rahibeleri Dune evreninde, tamamen kadınlardan oluşan -görünürde- din temelli bir yapılanmadır. Üyelerini mental ve fiziksel olarak insanın sınırlarını zorlamacasına eğittiklerinden, eğitim boyunca ve sonunda üyeler bir takım özel güçler geliştirirler -geliştirmeleri de beklenir-. Kağıt üstünde Padişah İmparator’un sadık hizmetkarları gibi görünseler de kendi yüksek çıkarlarına hizmet eden manipülasyon ustası diplomatlardır. Okunuşlarındaki ses benzerliği ve organizasyonel yapıları göz önüne alındığında okurken Cizvitlere benzetmiştim bunları. [Başa dön]
Fremenler nedir?
Fremenler, Arrakis Gezegeni’nin koşullarına tamamen adapte olmuş çöl halkıdır. Yabancıları tedirgin eder, saklı şehirlerinde gözlerden tamamen ırak bir şekilde yaşarlar. Nüfusları sanıldığından kalabalık, savaşçılık yetenekleri tahmin edilenden çok daha yüksektir. Vücut nemlerini ve de her türlü vücut sıvısını damıtıp tekrar sıvı olarak tüketmelerini sağlayan özel giysileri başta olmak üzere ihtiyaca yönelik pratik çözümler sunan bir sürü ıvır zıvır üretebilecek teknolojileri, ve de Arrakis’i çöl gezegeni olmaktan çıkaracak bir de çılgın projeleri vardır. [Başa dön]
Sardaukar nedir?
Sardaukarlar, Padişah İmparator’a sadakat yemini etmiş hapishane gezegeni Salusa Secundus’un zorlu şartlarında eğitim gören -ya da hayatta kalan?- fanatik askerler. Üst düzey disiplin ve acımasızlığı hayatının merkezine koyan bu savaş makineleri Padişah İmparator’un galaksiye saldığı korkunun temelini oluşturuyor. Kitapta olmayan ancak filmde kendine yer bulan Sardaukarların Arrakis’e sevk öncesi hazırlık sahnesi kendileri hakkında fikir veriyor. [Başa dön]
Paul Atreides kimdir?
Paul Atreides ya da Paul Muaddib ya da Lisanül Gayb ya da Usul ya da Kumun İradesi ya da Kuisatz Haderah: Tamamı Paul Atreides’in kahramanlık yolculuğunda yaşadığı dönüşümler sırasınca elde ettiği ünvanlar. Bene Gesserit’lerin geliştirdikleri binlerce yıllık genetik seçilim programı sonunda gelmesini bekledikleri seçilmiş kişi, zamanın ve mekanın ötesindeki Kuisatz Haderah umulmadık şekilde, dağılmış Atreides Hanesi’nin çöl gezegeninde tutsak kalmış varisi Paul Atreides çıkar. [Başa dön]
